خیارات و انواع آن
خیارات و انواع آن _ واژه خیارات ممکن است برای شما پر از ابهام باشد
در واقع خیارات در قانون جمهوری اسلامی ایران به اختیاراتی اطلاق میشودکه افراد بر مبنای آن می‌توانند معامله خود را فسخ کنند
در ادامه این مقاله ما قصد داریم به مفهوم خیارات و انواع آن بپردازیم.
مفهوم و تعریف خیار
خیار در لغت به معنای اختیار داشتن می باشد
و در مفهوم حقوقی بدین صورت تعبیر میشود که یکی از طرف اول قرارداد،طرف دوم قرارداد و یا در مواردی خاص شخصی ثالث بتواند در صورت حصول شرایطی اقدام به فسخ قرارداد کند.
لازم به ذکر است که مفهوم خیارات در خصوص عقود لازم مصداق پیدا میکند و اصولاً در خصوص عقود جایز بحث خیارات مطرح نیست چراکه برای فسخ قرارداد نیاز به خیارات و یا توجیه خاصی نمی باشد
مگر خیار شرط در بعضی حالات می‌توان آن را در عقود جایز نیز ذکر کرد
انواع خیارات
خیارات انواع گسترده‌ای دارند که در ادامه می خواهیم هر یک را به صورت کامل برای شما عزیزان شرح دهیم.
خیار حیوان
خیار حیوان در خصوص معاملاتی مصداق پیدا می کند که مبیع حیوان باشد،
در این صورت خریدار این اختیار را دارد که با گذشت ۳ روز از زمان عقد قرارداد معامله را فسخ کند
البته باید در نظر داشته باشید که حیوان مذکور لزوما می‌بایست زنده باشد و در خصوص حیوان مرده این خیار مصداق نخواهد داشت
ضمن اینکه مبیع حتماً می‌بایست معین باشد و به محض وقوع معامله در تملک فرد خریدار قرار گرفته باشد.
این خیار به این منظور اعمال شده که در صورتی که مبیع مذکور یعنی همان حیوان زنده دچار بیماری و عارضه ای باشد،
که حین خرید قابل تشخیص نباشد پس از گذشته سه روز فرد بتواند نسبت به این موضوع آگاهی پیدا کند.
خیار حیوان در قانون
در قانون مدنی ایران به این موضوع پرداخته شده است بنابر ماده ۳۹۸ قانون مدنی اگر مبیع حیوان باشد مشتری تا سه روز از این قرارداد اختیار فسخ معامله را دارد.
اسقاط خیار حیوان
خیار حیوان نیز به مانند سایر خیارات امکان اسقاط را دارد بدین گونه که در قرارداد خیار حیوان ساقط شود
و یا بعد از انعقاد قرارداد خود فرد صاحب اختیار حق خود را ساقط کند و یا در حیوان تصرفی ایجاد کند.
خیار مجلس
خیار مجلس یکی دیگر از خیاراتیست که به وسیله آن شخص می تواند از عقد منعقده خارج شده و آن را یک طرفه فسخ کند.
طبق این خیار، وقتی طرفین قرارداد در جلسه مذاکره بین خود قراردادی منعقد می کنند،
می توانند تا زمانی که از این جلسه خارج نشده اند و در آن حاضر هستند،
قرارداد را فسخ کنند. پس از خروج یکی از طرفین از عقد، این اختیار نیز منتفی است..
خیار مجلس در قانون مدنی
بنابر ماده ۳۹۵ قانون مدنی
هریک از متبایعین بعد از عقد فی المجلس و مادام که متفرق نشده‌اند اختیار فسخ معامله را دارند
لازم به ذکر که خیار مجلس صرفاً در خصوص عقد بیمه می باشد و در سایر عقود بیان شده در قانون مدنی ایران خیاری تحت عنوان خیار مجلس قید نشده است
و همچنین در خصوص خرید و فروش طلا و نقره با آنکه تحت عنوان بیع اطلاق می شود خیار مجلس راه ندارد و طرفین میتواند بر مبنای آن اقدام به فسخ عقد منعقد شده بکنند
خیار شرط
خیار شرط مربوط به زمانی است که در معامله شرط شود
که طرف اول ، طرف دوم ، هردوی آن ها و یا شخص ثالثی حق فسخ معامله را در مدت مشخصی دارا باشد
به این حق فسخ خیار شرط می گویم و در صورتی که برای خیار شرط مدت مشخص و معینی تعیین شده باشد شرط خیار و بیع باطل است
لازم به ذکر است در جهت اجرا و اعمال خیار شرط می بایست شرایطی وجود داشته باشد
اعم از اینکه حتما ابتدا و انتهای مدت حق فسخ قرارداد معین باشد و در صورتی که به به طور دقیق مشخص نشود
موجب ابطال قرارداد می گردد همچنین در خیار شرط این امکان وجود دارد که شرط شود
شخص ثالثی که از طرفین قرارداد نیست حق فسخ قرارداد را دارا باشد برای مثال قراردادی بین احمد و علی منعقد می شود
اما در آن شرط میشود که حسن تا دو ماه پس از قرارداد حائز خیار شرط بوده و
امکان فسخ قرارداد را داردخیار شرط در اکثریت قراردادها قابل استفاده می باشد
البته لازم به ذکر است در موارد استثنایی و یا در خصوص وقف ضمان و نکاح نمی توان آن را در نمود.
خیار شرط در قانون مدنی
در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز به این موضوع پرداخته شده است و بنابر ماده ۳۹۹ قانون مدنی:
در عقد بیع ممکن است شرط شود که در مدت معین برای بایع و مشتری یا هردو یا شخص خارجی اختیار فسخ معامله باشد.
خیار تاخیر ثمن
برای فهم بهتر این خیار حتما می بایست با مفهوم کلمات آن آشنا باشید
خیار که در واقع همان اختیار فسخ است و ثمن همان هزینه ای است که باید بابت چیزی پرداخت شود
و خیار تاخیر ثمن بدین معناست که هر گاه مالی فروخته شود و
برای پرداخت هزینه آن به بیان دیگر همان تادیه ثمن بین متعاملین مهلتی مشخص نشده باشد و
سه روز از تاریخ انعقاد آن قرارداد گذشته باشد
و طی مدت مذکور هیچ اقدامی در جهت تسلیم مال به مشتری و یا پرداخت هزینه به بایع صورت نگرفته باشد
وی می تواند اقدام به فسخ معامله کند
البته می بایست شرایط ذیل مهیا باشد
– قراردادی که منعقد شده لزوم می بایست قرارداد بیع باشد
– مالی که مورد معامله قرار گرفته عین خارجی و یا در حکم آن باشد
خیار تاخیر ثمن در قانون مدنی
قانونگذار در ماده ۴۰۲ قانون مدنی در اینباره بیان میکند:
هرگاه مبیع عین خارجی و یا در حکم آن بوده و برای تعدیه ثمن یا تسلیم مبیع بین متبایعین اجلی معین نشده باشد
اگر سه روز از تاریخ بین بگذرد و در این مدت نباید تسلیم مشتری نماید و مشتری تمام حس من را به من هدیه بدهد با یه مختار در فسخ معامله میشود..
خیار رویت و تخلف از وصف
رویت و تخلف از وصف زمانی مثال پیدا میکند که شما مالی را مشاهده نکرده اید
و به صرف اوصافی که از آن شنیده اید در صدد خرید آن بر آمده اید
برای مثال باغ و یا ویلایی در موقعیت مکانی خاصی را از دوستان و آشنایان خود جویا شده‌اید و اوصاف قابل توجهی از آن برای شما بیان کردند
و شما صرفاً با توجه به آنچه شنیده اید اقدام به خرید می کنید و پس از مشاهده ویلا متوجه می شوید
که فاقد ویژگی هایی است که متصور بودید در این صورت میتوانید معامله را فسخ کنید.
خیار رویت و تخلف از وصف در قانون مدنی ایران
ماده ۴۱۰ قانون مدنی ایران به این موضوع پرداخته است و بیان کرده
هرگاه کسی مالی را ندیده و آن را فقط به وصف بخرد بعد از دیدن اگر دارای اوصافی که ذکر شده است نباشد مختار می شود که وی را فسخ کند و یا همان نحو که هست قبول کند.
خیار غبن
غبن در لغت به معنای فریب ضرر و افسوس است اما در اصطلاح حقوقی خیار غبن یعنی زیان ناشی از عدم تعادل بین عوضین در زمان معامله که بعد از آگاهی به قبل به حق فسخ می دهد .
در واقع به این صورت است که یکی از متعاملین آگاه میشود که در صورتی که این معامله را انجام دهد دچار ضرر می شود و این ضرر به گونه‌ای است ست که فاحش و مشخص است در این حالت فرد می تواند معامله را فسخ و برهم بزند.
اما در خصوص خیار غبن باید نکاتی را مد نظر قرار بدهیم برای مثال در خصوص فاحش بودن غبن ، ابتدا صاحب مال ادعای خود را مطرح می کند و در ادامه بررسی و دادرسی ها از سوی محکمه مشخص میشود که این ضرر فاحش بوده است یا خیر و برای تعیین میزان و اندازه غبن و ضرر وارده باید به شرایط مندرج در معامله توجه نمود البته لازم به ذکر است که خیار غبن صرفاً مربوط به یک طرف معامله نیست و هر یک از آنها ممکن است دچار غبن شوند و اقدام به فسخ معامله کند.
خیار عیب
خیار عیب که نام دیگر آن خیار نقیصه می باشد یکی از از انواع خیاراتی است است که بنا بر آن در صورتی که مبیع معیوب باشد خریدار حق فسخ معامله را دارد البته لازم به ذکر است که این خیار مختص به عین معین میباشد .
البته وقتی این حق برای خریدار به وجود می‌آید که عیب مذکور پنهان باشد و در زمان عقد نیز وجود داشته باشد و در صورتی که عیب نهان نبوده و در زمان خرید نیز مشخص باشد و خریدار به وجود عید جاهل نباشد از این حق برخوردار نمی شود
البته خریدار می تواند به جای فسخ قرارداد عقد را قبول کند
اما ما با تفاوت قیمت مبانی معیوب با قیمت مبانی سالم را از بایع مطالبه کند که در اصطلاح به آن ارش گفته میشود.
خیار عیب در قانون
قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران در این باره صحبت میکند.
بنابر ماده ۴۲۲ قانون مدنی
اگر بعد از معامله ظاهر شود که مبیع معیوب بوده مشتری مختار است در قبول مبیع با اخذ ارش یا فسخ معامله
البته در خصوص کلمه عیب در نص قانون صحبت های زیادی در بین بزرگان حقوقی شد. در این باره دکتر کاتوزیان عقیده دارند نقصی است که از ارزش کالا یا از انتفاع متعارف آن بکاهد.
خیار تدلیس
تدلیس در معنای لغوی به مفهوم پنهان کردن می باشد و در اصطلاح حقوقی به معنای پنهان کردن عیب مبیع بر خریدار می باشد
و خیار تدلیس به خریدار این اختیار را می دهد که در این صورت اقدام به وصل معامله بکند البته لازم به ذکر است که خیار تدلیس صرفاً در خصوص عین معین مصداق دارد
و اصولاً در عین کلی با خیالت دریس را نداریم زیرا با یک مکلف است مبیع را منطبق با اوصافی که مد نظر خریدار است به وی تحویل دهد
دامنه خیار تدلیس بدین صورت میباشد که مختص عقد بیع نیست و ممکن است در سایر عقود از قبیل اجاره صلح و یا معاوضه هم وجود داشته باشد.
خیار تبعیض صفقة
خیار تبعض صفت زمانی حاصل می شود خیار نسبت به بعضی از مبین باطل باشد و در این زمان خریدار این حق را دارد که از عقد را فسخ کند و
یا قسمتی از آن را قبول کرده و نسبت به قسمتی از آن که از بین رفته و چه خود را استرداد کند در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز به این موضوع پرداخته شده است
و در ماده ۴۴۱ بیان شده است
که خیار تبعض صفت وقتی حاصل میشود که افتاد بین نسبت به بعضی از نبی به جهتی از جهات باطل باشد در این صورت مشتری حق خواهد یافت و فصل نماید یا به نسبت قسمتی که توی باغ شده است قبول کند و نسبت به قسمتی که به باطل بود ثمن را استرداد کند
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص خیارات کلیک کنید