جهیزیه در قانون ایران
جهیزیه در قانون ایران تعریف نشده و هیچ ماده ای از قانون مدنی ایران به صراحت به موضوع جهیزیه نپرداخته است. اما برخی حقوقدانان جهزیه را این گونه تعریف می کنند:
«جهیزیه یا جهاز بخشی از وسایل ضروری برای آغاز زندگی مشترک زناشویی است که طبق عرف و رسوم، هر محل تهیه شده و معمولا توسط خانواده زوجه خریداری شده و دختر آنها را به خانه شوهر می برد و به شوهر و فرزندان خود اجازه می دهد تا از این وسایل استفاده کنند».
البته نباید انتظار داشت خانه تازه عروس از همان ابتدا مجهز به تمام وسایلی باش
که در خانه پدرش بوده که در طی سالهای طولانی و با رنج و زحمت فراوان تهیه شدن. زیرا قرار است خرید جهیزیه شروع یک زندگی را آسان کند نه این که سدی باشد برای آغاز آن. هر چند در قانون مدنی در خصوص جهیزیه و تکالیف زن یا مرد نسبت به خرید و تامین آن اشاره ای نشده است. اما قانوناً تامین اثاثیه منزل از وظایف زوج (مرد) است.
به موجب ماده ۱۱۰۷ ق م زوج مکلف است مسکن مناسب تهیه و آن را با اثاثیه موردنیاز تجهیز و مهیای زندگی مشترک نماید.
اما بنا به رسم عرفی و علاقه خانواده دختر، اسباب و اثاثیه نسبتا کاملی را که مورد نیاز زوجین برای زندگی مشترک باشد را در حد توان مالی خود خریداری کرده و به دخترشان هدیه می کنند که بعضا لیستی را با عنوان سیاهه تهیه و تنظيم می کنند که در آن عنوان اقلام جهیزیه قید شده و به امضای زوجین و خانواده های آنها و اقوام آنها می رسانند که کار و عملی قانونی است و در مواقع بروز اختلاف می توان به آن براب اینکه جهیزیه در قانون مدنی ایران تعریف نشده استناد نمود.
بنابراین حتی اگر زن با خانواده اش جهیزیه ای هم تهیه نکنند، به محض وقوع عقد نکاح پرداخت نفقه زن بر عهده مرد است
و لذا اقلام جهیزیه نیز داخل در تعریف نفقه هستند،
و چنانچه بنا به هر دلیلی خانواده زن از نظـر مالی توانایی و قدرت کافی برای خرید جهیزیه دخترشان را نداشته باشند.
مرد نمی تواند زن را بلاتکلیف بگذارد و تأمین آنها تحـت عنـوان نفقـه بـر عهده مرد است.
در غیر این صورت زن حتی می تواند از طریق دادگاه خانواده، علیه مرد دادخواست الزام به پرداخت نفقه بدهد
که شامل مسکن اثاث خانه وسایل آرایشی و خوراک و………
مالک واقعی جهیزیه در قانون مدنی ایران چه کسی است
به نظر شما مالک واقعی جهیزیه در قانون چه کسی است؟ آیا جهیزیه متعلـق بـه زوجه (زن) می باشد یا پدر زوجه؟
باید توجه داشت که در جامعه ایرانی رویه جهیزیه در قانون ایران و رسم و عرف این است که
پدرعروس اثاثیه لازم برای زندگی زناشویی را خریداری می کند و
توسط دختر به منزل مشترک برده می شود
که در طول زندگی زناشویی مورد استفاده قرار میگیرد
معمولاً با گذشت زمان جهیزیه مستهلک و ازکار غیرقابل استفاده می شوند
و زوجین وسایل جدیدی را خریداری می کنند. ولی این وسایل جایگزین جهیزیه نمی شوند و زن نمی تواند ادعای مالکیت نسبت به آنها را داشته باشد. مگر اینکه ثابت کند با پول خود آن وسایل جدید را خریداری کرده است.
مثل زمانی که زن شاغل بوده و درآمد مناسبی دارد و در معاش و اقتصاد خانواده کمک خرج شوهر است با ممکن است مرد بیکار باشد و امورات مالی خانواده برعهده زن قرار گرفته که در این مواقع اثبـات مالکیت آنها برای زن سهل و آسان است.
در مورد ارتباط حقوقی جهیزیه با شوهر گفته شده که جهیزیه به شوهر تملیک (منتقل) نمی شود
بلکه صرفاً به او اجازه داده می شود تا در مدت زندگی مشترک زناشویی از آن استفاده نماید. پس مرد نمی تواند نسبت به جهیزیه مدعی مالکیت باشد مگر آن دسته از وسایلی که خودش خریداری کرده باشد.
در مقابل سوال اصلی ما این این است که با توجه به این که جهیزیه توسط پدر زوجه خریداری شده و به منزل شوهر پرده می شود، آیا جهیزیه به زوجه (دخترش) تملیک و منتقل می شود یا پدر زوجه صرفاً به دخترش و شوهر وی (دامادش) اجازه استفاده از لوازم مذکور را می دهد؟
بین حقوقدانان و فقها در رابطه با جهیزیه در قانون ایران اختلاف نظر وجود دارد. که بعضاً بسته به این که اقدام پدر زوجه هبه (بخشش) فرض بشود یا عاريه (قرض) پاسخ تفاوت دارد
طبق بند ۱ ماده ۸۰۳ قانون مدنی اگر منهب پدر و مادر یا اولاد واهب باشد امکان رجوع و استرداد و پس گرفتن وجود ندارد. لذا اگر اقدام پدر زن همه یعنی بخشش فرض شود، زن مالک جهیزیه محسوب می شود. اما اگر اقدام پدر زن را عاریه یعنی قرض دادن فرض کنیم در این صورت پس از فوت زن، پدر وی می تواند درخواست استرداد جهیزیه نماید.
نتیجه بحث: عرف و عقیده اغلب دادگاه های خانواده این است که جهیزیه را ملک و متعلق به زن می دانند و عقیده بر آن است که پدر زن جهیزیه را بدون دریافت وجهی به دخترش بخشیده است و با قبض و دریافت آن توسط دختر، به مالکیت او در می آید.
لذا در صورت فوت دخترش جهیزیه جـزء اموال باقی مانده از او محسوب شده
و پدر زن و شوهر او هر یک سهم الارث خود را طبق مقررات ارث در قانون مدنی به ارث می برند. بنابراین پدر زن حق تقاضای استرداد جهیزیه را به طرفیت روح ندارد. مگر آن که مرد حسب عرف برخی مناطق و با رضایت خود جهیزیه را به منزل پدر زن (متوفی) برگرداند.
جهیزیه؛ در قانون ایران به چه معناست
همانطور که در قبل اشاره شد از جهیزیه تعریفی نشده است
ولی می توان بهترین تعریف را با توجه به عرف این گونه بیان کرد
جهیزیه در قانون ایران: به مجموعه وسایل و اشیایی اکه از سوی خانواده دختر به عروس به هنگام عزیمت به منزل بخت (شوهر) تسلیم می گردد، اطلاق می شود.
در بسیاری از خانواده ها مرسوم است که زن به فراخور دارایی خود، تمام یا بخشی از اثات مورد نیاز خود را به خانه شوهر ببرد. این رسم را دلایل گوناگون اجتماع.روانی به وجود آورده است.
تأمین معاش خانواده بر عهده شوهر است؛ ولی زن نیز میل دارد در این تلاش او را یاری دهد در تقسیم سنتی کار بین زن و مرد زن به تنظیم امور خانه می پردازد و از کار خود درآمدی ندارد، پس ناچار باید مالی به همراه ببرد و بدین گونه سهمی از این بار را به دوش بکشد و همسر را کمک کند.
در واقع، آوردن جهیزیه نشانه صمیمیت و مظهری از روح تعاون بین خانواده زن با شوهر است.
از سوی دیگر، بر طبق قانون ایران، دختر خانواده نصف پسر ارث می برد و دادن جهیزیه به دختر راهی است برای تعدیل قانون به هر حال اگر جهیزیه از مال دختر نباشد خانواده اش آن را به او تملیک می کنند.
«آوردن جهیزیه ظیق قانون ایران به معنی انصراف از مالکیت یا شریک ساختن شوهر در آن نیست حق مالکیت زن باقی می ماند؛ ولی شوهر نیز از منافع آن بهره مند می شود و می تواند به طور متعارف این اموال را استعمال کند. »
چگونه باید جهیزیه را قانونی بگیرم
*اگر میخواهید جهیزیه خود را با توجه به قانون مدنی ایران مطالبه کنید ولی علم کافی ندارید متن ذیل را مطالعه کنید *
خانمی به نام مهسا قصد دارد جهیزیه خود را از شوهرش بنام علی مطالبه کند
ولی علی از دادن جهیزیه به مهسا استنکاف می کند و جهیزیه مهسا را نمی دهد،
در این‌جا مهسا باید به دفتر خدمات قضایی مراجعه کند و
دادخواستی تحت عنوان استرداد جهیزیه (برگرداندن جهیزیه) به دادگاه تقدیم نماید
اکثراً کلیه دعاوی مطرح‌شده از سوی خواهان یا شاکی از دادگاه مربوطه شورای حل اختلاف جهت حل‌وفصل امور ارجاع می‌گردد مثالی میزنم برای روشن تر شدن مطلب
به‌عنوان مثال خانم مهسا که دادخواستی به طرفیت آقای علی داده‌است در جلسه شورا شرکت کرده (یا از طریق دفاتر خدمات قضایی لایحه ارسال میکند) و عنوان می‌دارد که حاضر به صلح و سازش نمی‌باشد که پرونده به دادگاه خانواده عودت داده می‌شود.
بعد از آن خواهان با دریافت ابلاغ از طریق سامانه سنا متوجه می‌گردد که پرونده‌هایشان در کدام شعبه تعیین‌شده است
که پس‌از آن زمان رسیدگی آن نیز ابلاغ می‌گردد، به‌عنوان مثال می‌توان گفت که خانم مهسا طی پیامکی که برایشان ارسال می‌شود متوجه می‌شود که پرونده‌هایشان به شعبه ۱۰ دادگاه خانواده ارجاع گردیده‌است (تعیین شعبه) و پس‌از مدتی، وقت رسیدگی آن مشخص می‌شود مثلاً مورخ ۱۴۰۱/۰۸/۱۵، زمان رسیدگی به دعوای مهسا به طرفیت آقای علی مبنی‌بر استرداد جهیزیه میباشد در این زمان مهسا باید مدارکی داشته باشد. که ادله و دلیل‌های مهسا می‌تواند عبارت باشد از:
۱_اقرار زوج
۲-سیاه جهیزیه
۳-شهادت شهود
۴-فاکتورها و …..
بعد از آن ابلاغ، ظرف ۲۰ روز برای طرفین دعوا قابل تجدیدنظرخواهی میباشد.
به‌عبارتی اگر رأی صادره به نفع خانم مهسا باشد، آقای علی از رأی صادره اعتراض میکند و اگر رای به نفع علی باشد، مهسا نسبت‌به رأی اعتراض میکند.
پرونده پس‌از اعتراض، به دادگاه تجدیدنظر می‌رود،
پس‌ازآن‌که رأی به نفع خواهان قطعی شد، می‌بایست نسبت‌به رأی صادره درخواست اجراییه نماید،
که آن نیز از طریق دفاتر خدمات قضایی در سطح شهر امکان‌پذیر میباشد.
بعد از آن، اجرای احکام نسبت به حکم صادره اقدامات لازم را انجام می دهد و خواهان به حقش خواهد رسید مثلا درمثال ما مهسا به حق خودش خواهد رسید و می تواند جهیزیه خود را مطالبه کند
برای پس گرفتن جهیزیه زن باید چه چیزهایی را ثابت کند
گفتیم که جهیزیه در قانون ایران تعریف نشده
در نتیجه براساس قانون و شرع ،زن وظیفه ای برای تهیه جهیزیه ندارد؛
اما این رسم در میان بسیاری از خانواده های ایرانی مورد توجه قرار گرفته است.
برای پس گرفتن جهیزیه در قانون ایران زن باید این چهار مورد را ثابت کند
**ثابت کند جهیزیه را به منزل شوهر برده است.
**ثابت کند که عین جهیزیه باقی مانده است.
**ثابت کند که مالک جهیزیه می باشد.
**ثابت کند که جهیزیه در تصرف شوهر است.
و باید این را بدانیم که تنظیم کاغذی تحت عنوان “سیاهه جهیزیه” اثبات موارد فوق را در رابطه با جهیزیه در قانون ایران آسانتر میکند.
نکته: اگر شوهر بگوید که جهیزیه از بین رفته است و مقصر شوهر باشد، شوهر محکوم به پرداخت مثل یا قیمت جهیزیه میباشد.
قانون استرداد جهیزیه در ایران
گفتیم که آغاز زندگی مشترک نیازمند تهیه وسایل مورد نیاز بوده و قانون گذار، همچنین قانونگذار ، آن را یکی از تکالیف شوهر دانسته. از این رو، به موجب قانون،زوج{شوهر}، موظف به تهیه جهیزیه، برای شروع زندگی، است و زن هیچ تکلیفی بر تهیه آن، ندارد.
با این وجود این تکلیف،{تهیه جهیزیه}، دربیشتر موارد، بر اساس عرف، انجام می شود و زوجه{زن} اقدام به بردن جهاز، به منزل مشترک کرده و با توجه به عدم تکلیف وی بر این امر، مالک آن اقلام است که تهیه نموده و هر زمان که بخواهد و با هر علتی، می تواند نسبت به پس گرفتن آن، اقدام کند.
به نظر شما جهیزیه به ارث میرسد؟
طبق قانون زن و مرد در امور مالی خود استقلال دارند . و زمانی که جهیزیه مالی برای زوجه است و وقتی زن فوت می کند، اموالی که از زن می ماند به میزان مشخص به وراث تعلق میگیرد.جهیزیه هم نیز همینطور است و به وراث به ارث می رسد. اگرمرد وزن صاحب فرزند بودند، یک چهارم اموال زن به مرد به ارث میرسد و اگر صاحب فرزندی نبودند، یک دوم اموال به مرد به ارث میرسد و مابقی میان دیگر وراث به ارث می رسد
پرسش و پاسخ ؛ همراه وکیل باکس
من می توانم جهیزیه که در طول سال از بین رفته را پس بگیرم؟ آیا می توانم جهیزیمو با توجه به جهیزیه در قانون ایران مظالبه کنم
فاکتور خرید و سیاه رو دارم اما چون بعد مدت ۱۰ سال اکثرا خراب شده میتونم همه رو بگم برای من بخرد؟
پاسخ وکیل اصغر اسکندری: نظر به اینکه استفاده از جهیزیه با اجازه شما بوده و استهلاک آن امر طبیعی میباشد ِلذا به نظر بنده امکان جایگزین توسط همسرتان منطبق با موازین قانونی نمی‌باشد مگر شرط خلاف آن شده باشد و توانایی اثبات آن هم داشته باشید
جهیزیه‌‌ام رو در خرداد ۹۹ به خانه همسرم بردم
اما به علت مشکلات پیش امده تصمیم به جدایی دارم، اما همسرم از تاریخ بردن جهیزیه تاکنون اجازه ورود به ان خانه و استرداد جهیزیه را نمی‌دهد، متاسفانه من سیاهه‌‌ای که به امضای زوج رسیده باشد ندارم و تمام فاکتور خریدها در دست ایشان است ایا می‌توانم بدون اجازه زوج وارد منزل ایشان شده و طبق سیاهه‌‌ای که به امضای شهود رسیده جهیزیه خودم را خارج نمایم و شاهدانی هم بر خروج جهیزیه بگیرم؟ مشکل قانونی به دلیل ورود بدون اجازه به منزل ایشان برایم پیش نمی‌اید، در صورت وجود برای استرداد جهیزیه چه راه حلی ارائه میدهید؟
پاسخ وکیل مریم ملک زاده: لیست جهیزیه رو به امضای چندتا شهود فامیل برسانید و روی اون اقدام کنیدورود شما به منزل بدون حکم هم شرایط خاص شما دارد
من درخواست استرداد جهیزیه دادم دو هفته پیش کی پیامش میاد تامین خواسته همون پلمب در خونه میشه؟
پاسخ وکیل مریم ملک زاده: شما باید به دادگاه یا شورای حل اختلاف (با توجه به ارزش خواسته‌‌ای که زدید) مراجعه کنید و ببینید برای کی وقت تعیین کردند. و پس از جلسه با مامور و نماینده دادگاه جهت جمع آوری جهیزیه اقدام کنید.
سال هشتاد و پنج ازدواج کردم ومبلغ دو میلیون پول به عنوان جهیزیه در عقد نامم ثبت شده
حالا بعداز چندسال همسرم درخواست طلاق داده چطوری می توانم پول را پس بگیرم خیلی
از وسایل که من خریده بودم از بین رفته و جایگزین شده؟
پاسخ وکیل اصغر اسکندری: دادخواست استرداد جهیزیه می‌توانید تقدیم نمایید اقلام تلف شده قابل استرداد نمی‌باشد با اجازه شما مورد استفاده قرار گرفته است مگر خلاف آن را ثابت نماید و با توجه به اینکه همسر تان دادخواست طلاق داده است دادگاه در رابطه با جهیزیه نیز تصمیم خواهد گرفت
برای اظلاعات بیشتر در خصوص جهیزیه کلیک کنید